АРНАЙЫ БІЛІМ БЕРУ ЖӘНЕ ЦИФРЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР:МҮМКІНДІКТЕР МЕН ҚАУІПТЕР

SPECIAL EDUCATION AND DIGITAL TECHNOLOGIES: OPPORTUNITIES AND THREATS

Zeinep Barlybayeva

Student, Karaganda University named after Academician E.A. Buketov, Kazakhstan, Karaganda

Zhanar Akhmetzhanova

Сandidate of Philological Sciences, Karaganda University named Academician E.A. Buketov, Kazakhstan, Karaganda

СПЕЦИАЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ И ЦИФРОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ: ВОЗМОЖНОСТИ И УГРОЗЫ

Барлыбаева Зейнеп

студент, Карагандинский университет имени академика Е.А. Букетова, Казахстан, г. Караганда

Ахметжанова Жанар

канд. филол. наук, Карагандинский университет имени академика Е.А. Букетова, Казахстан, г. Караганда

Аңдатпа. Мақалада арнайы білім беру жүйесіне цифрлық технологияларды енгізудің мүмкіндіктері мен қауіптері қарастырылады. Автор ерекше білім алуды қажет ететін балаларға арналған цифрлық ресурстардың тиімділігін, сондай-ақ бұл технологияларды пайдалануда туындайтын қиындықтарды жан-жақты талдайды. Сонымен қатар, педагогтердің кәсіби даярлығы мен отандық білім беру жүйесіндегі өзгерістерге де көңіл бөлінеді.

Мақаланың мақсаты: Арнайы білім беру саласындағы цифрлық технологиялардың мүмкіндіктері мен қауіптерін талдау, тиімді қолдану жолдарын ұсыну және педагогтерді осы салада кәсіби даярлаудың маңыздылығын көрсету.

Abstract. The article examines the possibilities and threats of introducing digital technologies into the special education system. The author comprehensively analyzes the effectiveness of digital resources for children with disabilities, as well as the difficulties that arise when using these technologies. In addition, attention is paid to the professional training of teachers and changes in the domestic education system.

Purpose of the article: To analyze the possibilities and threats of digital technologies in the field of special education, to suggest ways of their effective use, and to emphasize the importance of professional training of teachers in this area.

Аннотация. В статье рассматриваются возможности и угрозы внедрения цифровых технологий в систему специального образования. Автор всесторонне анализирует эффективность цифровых ресурсов для детей с ограниченными возможностями, а также трудности, возникающие при использовании этих технологий. Кроме того, уделяется внимание профессиональной подготовке педагогов и изменениям в отечественной системе образования.

Цель статьи: Проанализировать возможности и угрозы цифровых технологий в сфере специального образования, предложить пути их эффективного использования, а также подчеркнуть важность профессиональной подготовки педагогов в этой сфере.

Кілт сөздер: арнайы білім беру, цифрлық технологиялар, инклюзивті оқыту, қашықтан білім беру, сандық ресурстар, педагогтердің цифрлық сауаттылығы, жасанды интеллект, цифрлық теңсіздік.

Keywords: special education, digital technologies, inclusive learning, distance learning, digital resources, digital literacy of teachers, artificial intelligence, digital inequality.

Ключевые слова: специальное образование, цифровые технологии, инклюзивное обучение, дистанционное обучение, цифровые ресурсы, цифровая грамотность педагогов, искусственный интеллект, цифровое неравенство.

Қазіргі таңда білім беру саласында цифрлық технологиялардың қарқынды дамуы жаңа мүмкіндіктермен қатар, белгілі бір қауіптер мен күрделі мәселелерді де қатар алып келуде. Әсіресе, арнайы білім беру жүйесінде бұл өзгерістер ерекше маңызға ие. Мүмкіндігі шектеулі балалардың сапалы білім алуына жағдай жасау, оларды қоғамдық өмірге бейімдеу және әлеуметтендіру – заман талабы. Осы тұрғыдан алғанда, заманауи цифрлық ресурстар мен технологиялар маңызды құралға айналып отыр.

Арнайы білім беру саласындағы цифрлық технологиялардың мүмкіндіктері өте кең. Біріншіден, бұл технологиялар оқытуды жекелендіруге және баланың даму ерекшеліктерін ескеруге мүмкіндік береді. Мысалы, есту немесе көру қабілеті бұзылған балаларға арналған мультимедиалық материалдар, сөйлеу тілінде ақауы бар балаларға арналған арнайы бағдарламалар олардың ақпаратты қабылдауын жеңілдетеді. Екіншіден, қашықтан оқыту жүйелері ауылдық жерлердегі арнайы педагогтарға немесе дефектологтарға қол жеткізе алмайтын отбасыларға үлкен мүмкіндік береді. Сонымен қатар, арнайы педагогтар мен ата-аналарға арналған онлайн платформалар, мобилді қосымшалар, жасанды интеллектке негізделген ассистенттер – оқу үдерісін қолдаудың жаңа әдістері ретінде белсенді пайдаланылуда. Цифрлық құралдар арқылы баланың оқу барысындағы ілгерілеуін нақты бақылап, дер кезінде түзету жұмыстарын жүргізу де оңайлады. Бұл инклюзивті білім беру шеңберінде барлық баланың білім алуына тең жағдай жасауға ықпал етеді. Алайда, бұл бағытта елеулі қауіптер де жоқ емес. Біріншіден, цифрлық алшақтық – яғни, кейбір отбасылардың компьютер, планшет немесе тұрақты интернет желісіне қол жеткізе алмауы мүмкіндігі шектеулі балаларды білімнен шеттетуі ықтимал. Екіншіден, цифрлық ресурстар мен контенттердің барлығы бірдей сапалы және әдістемелік талаптарға сай бола бермейді. Бұл педагогтердің кәсіби дайындығына және оларды дұрыс таңдай білу қабілетіне байланысты. Сондай-ақ, экран алдында ұзақ уақыт отыру – көру, назар аудару, ұйқы тәртібі, психоэмоционалды тұрақтылық сияқты факторларға кері әсер етуі мүмкін. Әсіресе, дамуында ауытқуы бар балалар үшін бұл мәселе аса маңызды. Бұған қоса, мұғалімдердің цифрлық сауаттылығы мен арнайы білім беру саласындағы IT құралдарын тиімді қолдану дағдылары да әлі де болса жетілдіруді қажет етеді. Педагог мамандар көбінесе дайын платформа мен құралдарға тәуелді, оларды баланың нақты ерекшелігіне икемдеуде қиындықтар туындайды. Бүгінгі таңда жоғары оқу орындарында «Цифрлық педагогика», «Инклюзивті білім беру технологиялары» атты пәндердің енгізілуі осы олқылықтардың орнын толтыруға бағытталған. Алайда мұндай пәндер тек теориялық деңгейде қалып қоймай, нақты практикалық машықтар мен жобалар арқылы жүзеге асуы тиіс. Сонымен қорыта айтқанда, арнайы білім берудегі цифрлық технологиялар – даму мүмкіндігі шектеулі балалардың сапалы білімге қол жеткізуіне үлкен мүмкіндік. Бірақ бұл мүмкіндіктерді тиімді пайдалану үшін цифрлық теңсіздікті жою, педагогтердің кәсіби дайындығын арттыру, сапалы контент жасау және қауіптердің алдын алу бағытында жүйелі жұмыс жүргізу қажет. Болашақта арнайы білім мен технологияның үйлесімді дамуы арқылы барлық балаға тең мүмкіндік беру – басты мақсатымыз болуы тиіс.