Қашықтықтан оқыту процесін ұйымдастыруда Moodle жүйесін қолдану

Аңдатпа. Moodle – қашықтықтан оқытуға арналған реттелетін орта. Бұл қажетті плагиндерді дұрыс конфигурациялау және қосу арқылы иесі өзінің жеке міндеттерін шешуге және мүмкіндігінше тиімді оқытуды қамтамасыз етуге арналған жүйенің ерекше нұсқасын алады дегенді білдіреді. Moodle-ді қолдана отырып, мұғалім мәтіндер, көмекші файлдар, презентациялар, сауалнамалар және т.б. түрінде мазмұнмен толтыру арқылы курстар құра алады. Оқушылардың тапсырмаларды орындау нәтижелері бойынша мұғалім баға қойып, түсініктемелер бере алады. Осылайша, Moodle оқу материалын жасау орталығы және оқу процесіне қатысушылар арасындағы интерактивті өзара әрекеттесуді қамтамасыз ету болып табылады.

Кілт сөздер: қашықтықтан оқытуда moodle ортасын қолдану, инклюзивті білім беру.

Қазіргі оқушының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар әрдайым белгілі бір пәнді игеруге бөлінген оқу сағаттарының тиісті санымен қамтамасыз етілмейді. Мұнда қашықтықтан білім беру технологиялары мұғалімге де, оқушыға да айтарлықтай көмек пен демеу бола алады.

Қашықтықтан білім беру технологиялары бұрыннан өмірімізге енгені рас. Олар жоғары және орта кәсіптік білім беру жүйесінде кеңінен қолданылады, орта білім беру (бастауыш, негізгі орта және жалпы орта) ұйымдарына білім беруде біртіндеп енгізіліп келеді.

Инклюзивті білім беруде қашықтықтан білім беру технологияларын қолдану жағынан әзірге мектептер артта келеді. Бұл, біріншіден, мұғалімдердің бұл технологияларды пайдалануға дайын еместігіне байланысты, екіншіден, ҚБТ әдістемелік базасы әзірленбеген (яғни пайдалануға болатын дайын материалдар жоқ), үшіншіден, оқушылар да инклюзивті білім беруде қашықтықтан білім беруді пайдалануға көшуге дайын емес, өйткені әркімнің өз бетінше жұмыс істеу дағдылары мен желіде жұмыс істеу дағдылары қалыптаспаған.

Алайда, жаңа буынның білім беру стандарттарында оқушылардың мета-сенімдерін қалыптастыру қажеттілігіне (әртүрлі пәндік салаларда сұранысқа ие жалпы дағдылар), оқушылардың өзіндік жұмысының үлесін арттыруға, олардың бағалау дербестігін қалыптастыруға ерекше назар аударылады. Мұндай жағдайларда мектеп білімінде инклюзивті білім берде қашықтықтан білім беру технологиясын кеңінен қолдану уақыт талабына айналады.

Соңғы жылдары компьютерлік технологияның қарқынды дамуы ойлау мен оқытудың шарттары мен тәсілдерін түбегейлі өзгертті. Компьютерді игеру және интернетті пайдалану қабілеті оқытудың маңызды элементтеріне айналды. Ашық білім беру жүйесінің негізі әмбебаптығы зияткерлік күштердің қажетті бастапқы қорымен және оларды бүкіл өмір жолында толықтыру қабілетімен тұлғаның қалыптасуын қамтамасыз ететін үздіксіз білім беру идеясын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Қазіргі қоғамның қажеттіліктерін, педагогика мен психологияның жаңа жетістіктерін, АКТ қолданудың артықшылықтарын біріктіреді. Сондықтан оқытудың бұл формасы оны өзгерту және жетілдіру мақсатында қолданыстағы білім беру кеңістігіне біріктірілуі керек. Оның мақсаты мен принциптері бар, олар қоғамның одан әрі дамуындағы міндеттерімен толығымен сәйкес келеді.

Мұғалім үшін іс-әрекеттің белгілі бір бірізділігін көздейтін зерттеу әдістері: сауалнама (дессортация тақырыбын таңдау кезінде оқушылардың мүдделерін анықтау); әңгімелесу және практикалық тапсырмаларды орындау барысында оқушының АКТ-мен жұмыс істей білу деңгейін анықтау; теориялық дәрістер мен практикалық тапсырмаларды жасау кезінде оқу материалын талдау және синтездеу.  Білім алушылар үшін белгілі бір әрекеттер тізбегін қарастыратын зерттеу әдістері: негізгі және қайталама ақпаратты анықтау, синтездеу және талдау, бақылау тестілеуі, оқылған мәтін бойынша жеке жазбаша мәтін құру.

Moodle оқытуды басқару жүйесін құруға Лев Семенович Выготский, Джон Дьюи, Жан Пиагет, Эрнст фон Глазерфельд сияқты ғалымдардың көптеген еңбектерін жалпылау принциптері негіз болды. Осы ғылыми зерттеулердің арқасында білім беру және психология саласындағы конструктивизм, конструкционизм, әлеуметтік конструктивизм сияқты бағыттар дамыды. Осы бағыттардың әрқайсысының негізгі идеяларына тоқталайық.

Конструктивизм ­– кез келген оқытудың негізі-алынған ақпаратты бұрын алынған білімнің призмасы арқылы түсіндіру. Сіз оқыған, көрген, естіген, сезінген, бұрын жинақталған біліммен өзара әрекеттесетін және егер ол жауап тапса, оларды толықтырады және кеңейтеді.

Конструктивизм аясында, егер оқушы басқаларға бірдеңе жасаса, білімі мен тәжірибесін жеткізсе, оқыту әлдеқайда тиімді болады деп айтылады. Мысалы, сіз бұл тарауды бірнеше рет оқи аласыз және ертең ештеңе есте сақталмайды. Бірақ егер сіз жоғарыда айтылғандарды басқа адамға түсіндіруге тырыссаңыз, сіз материалды жақсы түсініп, есте сақтайсыз.

Әлеуметтік конструктивизм жоғарыда айтылғандарды топтардағы өзара әрекеттесу деңгейіне дейін кеңейтеді. Қатысушылар ортақ объектілер мен мағыналардың шағын мәдениетін бірлесіп жасайды, осылайша оған енеді.

Осы бағыттардың негізінде Martin Dougiamas (Moodle оқытуды басқару жүйесін әзірлеу жөніндегі идеолог және жоба жетекшісі) Moodle негізіне алынған 5 қағидатты тұжырымдап, оларды "әлеуметтік конструкционизм" деген жалпы атаумен біріктірді.

1. Нағыз оқу ортасында біз бәріміз бір уақытта әлеуетті мұғалімдер мен оқушылар болып табылады.

Бұл принципті жүзеге асыру үшін Moodle-де оқушыларға мазмұнды құруға қатысуға мүмкіндік беретін көптеген құралдар бар (форумдар, wiki, глоссарийлер, мәліметтер базасы, семинарлар, блогтар, жеке хабарламалар). Сонымен қатар, өте икемді рөл жүйесі оқушылардың құқықтар жүйесін мұғалімнің рөлімен толық біріктіруге дейін кеңейтуге мүмкіндік береді.

2. Біз басқа адамдарға бір нәрсе жасағанда немесе түсіндіруге тырысқанда жақсы үйренеміз.

Бұл принципті жүзеге асыру үшін келесі құралдар қолайлы:

- өз қызметінің нәтижелерін ұсыну және талқылау үшін кеңістік ұйымдастыруға мүмкіндік беретін форумдар мен блогтар;

- wiki, оның көмегімен құжаттармен ұжымдық жұмысты ұйымдастыруға болады;

- кез-келген құрылымдық жазбалармен жұмыс жасамас бұрын глоссарийлер идеясының кеңеюі болып табылатын мәліметтер базасы;

- оқушылардың жұмысын көп позициялы, көп критериалды бағалауды ұйымдастыруға мүмкіндік беретін семинарлар.

3. Оқуға біздің әріптестеріміздің қызметін бақылау үлкен үлес қосады.

4. Басқа адамдарды түсіну оларды жеке-жеке үйретуге мүмкіндік береді.

Осы қағиданы жүзеге асыру үшін Moodle-де көптеген коммуникативті құралдар (форумдар, чаттар, жеке хабарламалар, блогтар), сауалнамалар қолданылады.

5. Оқу ортасы икемді болуы керек, бұл оқу процесіне қатысушыларға оқу қажеттіліктерін жүзеге асырудың қарапайым құралын ұсынады.

Осы қағиданы ескере отырып, Moodle-дің барлық құралдары жүзеге асырылды: коммуникативті, оқу және әкімшілік. Интерфейс максималды қарапайымдылықпен жоғары функционалдылыққа қол жеткізуді ескере отырып жасалады және жетілдіріледі.

MOODLE жүйесінің құрылымдық ерекшеліктері:

Moodle­ – Modular Object сөзінің қысқаша формасы – Oriented Dynamic Learning Environment (модульдік объектіге бағытталған динамикалық оқыту ортасы). Moodle – бұл дәстүрлі қашықтықтан оқыту курстарын ұйымдастыруға қолайлы болса да, ең алдымен оқытушы мен білім алушының өзара әрекеттесуін ұйымдастыруға бағытталған оқытуды басқарудың еркін жүйесі.

Жүйенің негізгі ерекшеліктері:

- Жүйе қазіргі педагогиканың жетістіктерін ескере отырып, оқушылардың өзара әрекеттесуіне, пікірталастарға ерекше назар аудара отырып жасалған;

- оны қашықтықтан да, күндізгі оқу үшін де қолдануға болады;

- оның қарапайым және тиімді веб-интерфейсі бар;

- Дизайн модульдік құрылымға ие және оны өзгерту оңай.

Қосылатын тілдік пакеттер толық локализацияға қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Білім алушылар өз есептік жазбаларын өңдей алады, фотосуреттер қоса алады және көптеген жеке мәліметтер мен мәліметтерді өзгерте алады.