АРТЕРИЯЛЫҚ ГИПЕРТЕНЗИЯ БАР НАУҚАСТАРҒА МЕЙІРБИКЕЛІК КҮТІМ

NURSING CARE FOR PATIENTS WITH ARTERIAL HYPERTENSION

Kasumova Sh.N.

Student, Karaganda regional higher nursing college, Kazakhstan, Karaganda

Tugelbay A.G.

Scientific supervisor, Master of Science, Karaganda regional higher nursing college, Kazakhstan, Karaganda

Аңдатпа. Берілген мақала артериялық гипертензиямен (АГ) ауыратын науқастарға көрсетілетін мейірбикелік күтімнің маңыздылығын зерттеуге бағытталған. Зерттеу барысында сауалнамаға қатысқан 30 респонденттің жауабы сараланып, нәтижесінде мейірбике ісін жетілдіруге бағытталған ұсыныстар берілді.

Abstarct. The article provided aims to explore the importance of nursing care provided to patients with arterial hypertension (AH). In the course of the study, the answers of 30 respondents who took part in the survey were analyzed, as a result of which recommendations were given aimed at improving nursing.

Кілт сөздер: мейірбике, артериялық гипертензия, оңалту, мейіргерлік күтім.

Keywords: nursing, arterial hypertension, rehabilitation, nursing care.

Зерттеудің өзектілігі: Жасы ұлғайған сайын таралуы артып, 65 жастан асқан адамдарда 60-70% жетеді. Артериялық гипертензия 50 жасқа дейін ерлерде, сонымен қатар 50 жастан асқан әйелдерде жиі кездеседі. Артериялық гипертензия (AG) - қазіргі кездегі ең үлкен проблемалардың бірі. Артериялық гипертензия әлемнің барлық дерлік елдерінде еңбекке жарамсыздықтың, мүгедектіктің және өлім-жітімнің ең көп таралған себептерінің бірі болып табылады. Қазақстанда артериялық гипертензиямен ауыратын 1,5 млн-ға жуық науқас диспансерлік есепте тұр. Сонымен қатар, халықаралық деректер бойынша Қазақстанға ұқсас табыс деңгейі бар елдерде артериялық гипертензияның болжамды таралуы 31,5% -. құрайды. Яғни, артериялық гипертензиясы бар науқастарды медициналық көмекпен қамту 50% - дан аз. Қазақстанда қан айналымы жүйесі ауруларынан болатын өлім-жітім жетекші орында. Жүрек-қан тамырлары аурулары ерте мүгедектікке немесе өлімге әкеледі және оларды емдеу айтарлықтай шығындарды талап етеді. Ел жыл сайын 40 мыңнан астам адамды жоғалтады. Бұған дейін Қазақстанда тұзды тұтыну ДДҰ ұсынған қауіпсіз нормадан 4 есе артық екендігі хабарланған болатын.

Соңғы жылдары медициналық практикада жастар арасында артериялық гипертензия жағдайлары жиілеп кетті. Яғни, бұл аурудың «жасарғанын» мойындауға болмайды. Аурудың ауқымын, оның пайда болу жиілігін, жас критерийлерінің ауқымын, салдардың ауырлығын ескере отырып, осы патологиялық жағдайды тар зерттеу өте маңызды. Шынында да, артериялық гипертензияның қайтымсыз әсерінің ауырлығын азайтуға немесе аурудың басталуын уақытында танып, уақтылы және дұрыс медициналық көмек көрсету арқылы оның басталуын болдырмауға болатындығы дәлелденген. Сонымен қатар, орта медициналық қызметкерлер өте маңызды рөл атқарады. Медбикенің сауаттылығы, біліктілігі, дәлдігі, ұқыптылығы науқастың қаншалықты тез сауығып кететінін және оның болашақ өмірінде не істейтінін жиі анықтайды.

Жүрек жабық жүрек – тамыр жүйесі арқылы тұрақты қан айналымын қамтамасыз етеді. Адам тірі кезінде жүрек шамамен 4 миллиард рет жиырылып, қолқаға лақтырылып, органдар мен тіндерге 200 миллион литрге дейін қан ағынын ынталандырады. Физиологиялық жағдайда жүрек шығымы 3-тен 30 л/мин-ге дейін өзгереді [1]. Жүректің, қан тамырларының тонусының немесе қан жүйесіндегі өзгерістердің бұзылуы қан айналымының бұзылуына әкелуі мүмкін.

Жоғары қан қысымы тамырларға және олардың мүшелеріне патологиялық әсер етеді: ми, жүрек, бүйрек, көз. Артериялық гипертензияның ұзақ жүруіне байланысты осы органдарда болатын патологиялық процестер тамырлы апаттарға әкелуі мүмкін: ми инсульті, жүрек және бүйрек жеткіліксіздігі, көру қабілетінің бұзылуы [2]. Артериялық гипертензияның негізгі белгісі-жоғары қан қысымы. Қан тамырларында қан жүректің үздіксіз жұмыс істеуі нәтижесінде қысыммен қозғалады. Әдетте, жүрек қарыншаларындағы қан қысымы сол жақта 120 және оң жақта систолада 25-тен 0 мм сын.бағ. дейін өзгереді.диастолаға дейін. Қан тамырларындағы қан қысымын өлшеу кезінде 6, систолалық қан қысымы жүректің қан қысымына сәйкес келеді, ал диастолалық қан қысымы 0-ге тең емес.

Артериялық гипертензияның клиникалық көрінісінде нақты белгілер жоқ. Көптеген жылдар бойы науқас ауру туралы білмеуі мүмкін. Қан қысымының жоғарылауы артериялық гипертензияның ең ерте және тұрақты көрінісі болып табылады. Аурудың I фазасын танудың қиындығы - жалғыз ерекше симптом-бұл қан қысымының мезгіл-мезгіл жоғарылауы. Артериолалардың спазмының морфологиялық белгілері, тамыр қабырғасының гипоксиясымен байланысты плазморрагия, тегіс бұлшықет жасушаларының гиперплазиясының біртіндеп дамуы, гипертрофия және артериолалардың қабырғаларының гиперэластикасы тән

Зерттеу мақсаты: артериялық гипертензия бар науқастарға мейірбикелік күтім маңыздылығын зерттеу.

Зерттеу әдістері: социологиялық әдіс; деректерді өңдеу әдісі

Зерттеу «Саран қаласының орталық ауруханасы» КМК пациенттермен өткізілді. Зерттеу үш кезеңнен тұрды:

1. Артериялық гипертензия бар науқастарға сауалнама жүргізу;

2. Науқастардан алынған сауалнамасының нәтижелерін өңдеу;

3. Артериялық гипертензиямен ауыратын науқастарға күтім жасау кезінде мейірбикелік процестің сапасын жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлеу. Зерттеуге 30 респондент қатысты. Сауалнама 14 сұрақтан құралған. Сауалнама екі ай ішінде жүргізілді. Сауалнама ерікті негізде жүргізілді және пациенттердің барлық деректері құпия болып табылады. Сауалнама нәтижелері «Excell» дерекқорына енгізілді. Бағдарламаның өзі респонденттердің жауап нұсқаларының пайызын бөлді.

Нәтижелер. Объективті зерттеу үшін біз үшінші тарауда келтірілген диаграммалар мен түсіндірмелерді қолдандық. Респонденттер жас туралы сұраққа жауап берді: 25 – 40 жас – 15 (50%); 41 – 50 жас – 6 (20%); 51 – 60 жас – 6( 20%); 60 жастан жоғары – 3 (10%). Сауалнама нәтижелері бойынша респонденттің 40% - ы (12 науқас) ерлер және 60% - ы (18 науқас) әйелдер. Артериялық гипертензияның не екенін нақты білімі бар  83,4%- ды құрайды. 30 респондент (100%) артериялық гипертензиядан қиналатын туыстарыңыз немесе таныстарыңыз бар екенін баяндаған. Респонденттердің 43% - і (13 респондент) алкогольді ішімдіктер қолданады. «Сіз ас тұзын көп тұтынасыз ба?» деген сұраққа респонденттердің 24 (80%) – ы «иә» деп белгіген. 6 респондент «жоқ» деп белгілеген (20%).

Сурет 1. Респонденттердің ас тұзын қолдану бойынша құрамы

Сонымен қатар, респонденттердің спорттық қатынасын анықтау мақсатында «Сіз қандай өмір салтын ұстанасыз?» деген сұраққа жауап алынды және келесі нәтижелер келтірілді:

Кейді спортпен шұғылданамын деген респонденттер саны – 15(50%);

Күнделікті спортпен шұғылданамын деп белгілеген  респонденттер саны – 4 (13,4%);

Мүлдем спортпен айналыспаймын деп белгілеген  респонденттер саны – 11 (36,6%);

Сурет 2. Респонденттердің жауабы

Сауалнама нәтижесінде респонденттердің 17 – інде (55,3%) артық салмақ бар екені анықталды. 13 респондент (44,7%) артық салмақтан зардап шекпейтінін баяндаған.

«Артериялық гипертензияның алдын алуға қанша уақыт жұмсауға дайынсыз?» деген сқраққа респонденттердің 20 – ы (67%) «күн сайын» деп жауап берген. «Әр апта сайын» деп жауап берген респондентер саны – 4 (13,5%).  4 респондент (13,5%) – «ай сайын» деп жауап берген болса, 2 (6%) респонден «маған артериялық гипертензияның алдын алу қажеті жоқ» деп белгілеген. «Артериялық гипертензияның алдын алу туралы қосымша ақпарат сізді қызықтырады ма?» деген сұраққа респонденттердің 28 – і (94%) «иә» деп жауап берген, 2 (6%)  респондент «жоқ» деп жауап берген.

Мейірбикелердің күтім сапасын анықтау мақсатында респонденттерге келесі сұрақтар берілді: «Мейірбике сізге қан қысымының жоғарылау салдары туралы ақпараттар бере алды ма?» деген сұраққа респонденттердің 25 (83,4%) – і «иә» деп жауап берген. 5 (16,6%) «жоқ» деп жауап берген.

Сурет 3. «Мейірбике сізге қан қысымының жоғарылау салдары туралы ақпараттар бере алды ма?» деген сұраққа респонденттердің жауаптары

«Медбике сізге дәрі-дәрмектерді қалай қабылдау керектігін әрдайым таблетка таратуда түсіндіре ме??» деген сұраққа респонденттердің 25(73,4%) «иә» деген жауап берген, «жауап беру қиын» деп жауап берген респонденттер саны – 3 (10%).  «Сіз бөлімшеде алынған мейірбикелік көмектің сапасына қанағаттанасыз ба?» деген сұраққа респонденттер келесі түрде жауап берген: мейірбикенің жұмысын «толық қанағаттанарлық» деп белгілеген респонденттер саны 19 (63,2%), 7 (23,4%) респондент «ішінара қанағаттанарлық» деп белгілеген. 24 (80%) респондент өзіне қатысты медициналық қызметкерлер тарапынан  этикалық бұзушылықтар байқалмады деп есептейді.

Қорытынды. Нәтижелер науқастардың 20% - мейірбикеден ақпарат жетіспейтінін, олардың ауруы туралы мүмкіндігінше көп кеңес пен білім алғысы келетінін көрсетеді.  Әрі қарай, науқастардың 10% - ы пациенттерге тұрақты бақылау жүргізілмегенін айтады. Науқастардың қалған 6% - ы мейірбикенің назары жетіспеді деп мәлімдейді, бір жағынан, бұл нұсқаулықты жіберіп алу, бұл мәселені шешіп, мейірбикелердің уақытын әр науқастарға Мұқият бөлу керек.

Жүргізілген зерттеу жалпы алғанда, медбикелер өз жұмыстарын орындайды, науқастар өздерінің ауыр сырқаттарында көрсетілген көмекке риза деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Мейірбикелердің кәсіби деңгейі жоғары, олар адал, этика мен деонтология принциптерін міндетті түрде сақтайды және жүргізілген зерттеудің нәтижелері медициналық персоналдың жұмыс сапасы өте жоғары деңгейде екенін көрсетеді, өйткені науқастардыңқанағаттануы мейірбике қызметкерлерінің беделін арттырады.